Właściwa jego nazwa to Piazza del Duomo di Pisa czyli po prostu plac katedralny i jest to obszar 8,87 ha otoczony murami, na którym znajduje się jeden z najpiękniejszych zespołów architektonicznych na świecie składający się z czterech obiektów : katedry Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, baptysterium, kampanili zwanej „Krzywą Wieżą” i cmentarza Campo Santo. Monumentalny kompleks Placu jest wybitnym przykładem architektury chrześcijańskiego średniowiecza, która znacząco wpłynęła na rozwój architektury i sztuki na świecie.
W przeciwieństwie do wielu innych miast katedra w Pizie nie wznosi się w centrum starego miasta, ale w jego północno-zachodnim rogu. Wybór ten wynika zarówno z rozbudowy starego, średniowiecznego miasta, o wiele mniejszego niż współczesne, a także z bliskości arcybiskupstwa. Plac jest wyłączony z ruchu kołowego i pokryty dużym trawnikiem. Ostateczny aspekt przyjął dopiero w XIX wieku, przede wszystkim przez architekta Alessandra Gherardesca, który zburzył niektóre istniejące budynki, wzniósł nowy dom kapituły (rozebrany w 1863 r.) I zainteresował się restauracją słynnych zabytków.
Zabudowa placu nie rozpoczęła się w średniowieczu. Wiemy, że był używany już od okresu etruskiego , a już na pewno w okresie rzymskim. Plac znajdował się pomiędzy rzeką Arno a kanałem Ozzeri, a cały obszar był nachylony w kierunku portu. Z czasów rzymskich znaleziono fundamenty i części mozaiki podłogowej dwóch domusów w obszarze między katedrą a Campo Santo. Następnie plac zmienił przeznaczenie z użytku cywilnego na sakralny, prawdopodobnie wraz z upadkiem Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Być może w tym okresie grunt został z grubsza wyrównany. Na całym placu znaleziono liczne pochówki z VI wieku. Pierwsze kościoły na miejscu dzisiejszej katedry pizańskiej również poświęcone były Najświętszej Marii Pannie, co potwierdzają wzmianki źródłowe z 784 r. Plac, jaki znamy, zaczął nabierać kształtu w 1063 r. (1064 według obowiązującego wówczas kalendarza pisańskiego), kiedy powstała nowa katedra miasta imienia Santa Maria Assunta. Fundację dzisiejszego kościoła wiązać należy z upamiętnieniem zwycięstwa Republiki Pizańskiej nad Saracenami w bitwie pod Palermo na Sycylii (6 sierpnia 1063 r.), z której Pizańczycy powrócili wzbogaceni o liczne trofea. Poprzez wzniesienie potężnego kościoła dążono do uczczenia rosnącego znaczenia Pizy jako jednego z najmocarniejszych miast-państw w basenie Morza Śródziemnego. W inskrypcji na fasadzie kościoła, znajdującej się pod pierwszą ślepą arkadą na lewo od portalu północnego, pod sarkofagiem mistrza Busketosa jest mowa także o innych zwycięstwach Pizańczyków nad Arabami, mianowicie pod Reggio di Calabria (1005), na Sardynii (1015) czy pod miastem portowym Bona na terenie Algierii (1034). W kontekście tak licznych zwycięskich bitew Republiki Pizańskiej jako obrończyni chrześcijaństwa nie tylko w Europie, ale także w enklawach afrykańskich nie może bynajmniej dziwić dążenie mieszkańców miasta-państwa Piza do upamiętnienia tych faktów przez postawienie potężnego kościoła. W tym czasie obszar pozostawał poza murami, dla których planowano rozbudowę, którą następnie zrealizował w 1156 r. Konsul Cocco Griffi. Trzy lata przed budową murów, rozpoczyna się także budowa nowego baptysterium, umieszczonego w linii prostej z kościołem i o średnicy równej szerokości fasady katedry. Bramą w murach jest Porta del Leone, która jest skonfigurowana jako jeden z głównych punktów dostępu do miasta.
W 1173 roku rozpoczyna się budowa dzwonnicy.. Pod koniec tego wieku rozpoczęła się również budowa rezydencji kanoników na południe od dzwonnicy, zamykając w ten sposób plac od strony wschodniej. Plac jest następnie ograniczony od południa budynkiem Spedale Nuovo di Santo Spirito (obecnie zajmowanym przez Muzeo delle sinopie, gdzie przechowywane są freski i szkice fresków z Campo Santo) w 1257 r., a na północy, w pobliżu murów, przez Campo Santo (1277).
Rozmieszczenie trzech głównych budynków, ich relacje przestrzenne, szczególna konfiguracja i wielkość baptysterium są przedmiotem interdyscyplinarnych badań między architekturą, geometrią i teologią.
Oblicze placu zmienia się głęboko podczas rządów Medyceuszy w mieście: Brama Lwa jest zamknięta na zawsze, a obszar przed tym dostępem jest przyznany społeczności żydowskiej na ich cmentarz; otwierają się nowe drzwi, zwane właśnie Porta Nuova po zachodniej stronie placu wzdłuż drogi przed szpitalem. Ten ostatni jest całkowicie zmodyfikowany w stylu florenckim, tracąc wszelkie oryginalne gotyckie skojarzenia.
Przez cały okres medycejski dobudowywano kolejne budynki w wolnych przestrzeniach: nowy budynek kanonii został zbudowany na północ od dzwonnicy, a ten na południu został powiększony o kościół San Ranierino; sama dzwonnica była otoczona murem łączącym dwa sąsiednie budynki; na zachód od Baptysterium znajdował się dom ogrodnika i jego ogrodzenie; na zachodzie, w sąsiedztwie murów, znajdowały się urzędy celne, także z małym ogrodem warzywnym. Kolejne małe budynki powstały wówczas na południe od katedry.
Po interwencji Alessandra Gherardesca, pod koniec XIX wieku postanowiono przywrócić domniemany pierwotny wygląd : powoli wszystkie budynki zbudowane podczas panowania Medyceuszy zostały rozebrane. Ostatnie zmiany, których dokonano, nastąpiły na początku XX wieku w epoce faszystowskiej - na łące na północ od dzwonnicy umieszczono pomnik rzymskiej wilczycy, oraz posadzono siedemnaście cyprysów ku pamięci zmarłych faszystowskich żołnierzy oraz otwarcie dwojga drzwi po bokach Porta Nuova.
Centrum Placu stanowi arcydzieło architektury romańskiej – Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Jeśli chodzi o projekt katedry, opracował go osiadły w Pizie kamieniarz imieniem Busketos (z wł. Buscheto lub Buschetto). Realizację projektu katedry pizańskiej, sporządzonego przez mistrza Busketosa rozpoczęto w 1064 r., a prace budowlane trwały przynajmniej do końca 1. dekady XII w. W 1092 r. nieukończoną jeszcze świątynię podniósł do rangi kościoła prymasowskiego papież Urban II , a pierwszym prymasem Pizy mianowany był biskup Dagobert. W pierwszej połowie XII wieku katedra została powiększona pod kierunkiem architekta Rainaldo, który wydłużył nawy, dodając trzy przęsła w stylu Buscheto, powiększył transept i zaprojektował nową fasadę, wykonaną przez robotników prowadzonych przez rzeźbiarzy Guglielmo i Biduino. Datowanie początku prac jest niepewne, zakończenie datuje się na 1180 rok, co udokumentowano datą umieszczoną na brązowych drzwiach. Temu samemu mistrzowi Rainaldusowi przypisuje się budowę ozdobnej fasady zachodniej, gdzie obok trzech otworów wejściowych mamy cztery ślepe półkoliste arkady, wsparte na delikatnych, smukłych pilastrach. Katedra pizańska reprezentuje styl oparty na różnorodnych źródłach inspiracji, z pobrzmiewającym echem zarówno współczesnych rozwiązań w romańskiej architekturze na Półwyspie Apenińskim, jak i znacznie odleglejszych z terenu Cesarstwa Bizantyjskiego, a nawet z architektury islamu. Sama kopuła hipotetycznie powstała w latach 1090-1100, a fakt wywyższenia jej wydaje się nie mieć precedensu w architekturze Europy zachodniej. Korzeni podobnych rozwiązań można szukać w architekturze islamu w Afryce północnej i na Bliskim Wschodzie . Katedra powstała na planie krzyża łacińskiego jako założenie z pięcionawowe z trzynawowym transeptem. Wykonano ją z marmuru o różnych odcieniach, wnętrze jest charakterystyczne dzięki pasom białego i czarnego marmuru, zaś granitowe korynckie kolumny pochodzą z meczetu w Palermo. Przemiennie ułożony marmur jasny i ciemny podkreśla doskonałość podziałów, a kolorowe dekoracje rytmizują i ożywiają wnętrze, wprowadzając do niego symetrię.W dolnej kondygnacji ma arkady, obiegające całą budowlę, nad którymi znajdują się cztery rzędy galerii arkadkowych, z czego dwa dolne ciągną się przez całą szerokość budynku, a dwa górne tylko na szerokość nawy głównej. Wrażenie strzelistości potęgują otwarte empory z przemiennym układem kolumn i filarów oraz podwójnymi oknami, przypominającymi Bizancjum. Bogata dekoracja wewnętrzna obejmuje pasy czarnego i białego marmuru, mozaiki , złote kasetony na stropie oraz liczne brązowe przedmioty z łupów wojennych. W bogactwie dekoracji uwagę przyciąga jednak przede wszystkim mozaika w absydzie, przedstawiająca Chrystusa Zbawiciela na tronie pomiędzy Maryją i św. Janem Chrzcicielem, którą współtworzył Cimabue (jego autorstwa jest prawdopodobnie twarz Jana Chrzciciela). Cennym elementem jest XIV-wieczna, bogato dekorowana ambona autorstwa Giovanniego Pisano. Z zewnątrz uwagę przykuwa czteropoziomowa fasada z marmuru, dekorowana szklanymi i majolikowymi płytkami, kolumnami i arkadami. Od południa do katedry prowadzą masywne drzwi z brązu, portale di San Ranieri, projektu Bonanno Pisano.
Baptysterium poświęcone Św. Janowi chrzcicielowi i wznosi się przed zachodnią fasadą katedry. Budowę rozpoczęto w 1153 roku. Zastępuje wcześniejsze, mniejsze baptysterium, które znajdowało się na północ od katedry. Zostało zbudowane początkowo w stylu romańskim przez Diotisalvi, a w oryginalnej konstrukcji wzorowane było Kopułą na Skale w Jerozolimie. W pewnym momencie prace przerwano. Podjął je w 1260 r. Nicola Pisano i jego syn Giovanni. Zmodyfikowali go w stylu gotyckim i dodali loggię i półkulistą kopułę. Ciekawa, ścięta stożkowa kopuła, podobną do kopuły kościoła Ospitalieri a Pisa, która pokrywa jedynie wewnętrzny krąg filarów (technika budowy dużej półkuli lub wielokąta, jak we Florencji, była prawie nieznana): pierwotnie górna część była otwarta, pozostawiając oculus jak w Panteonie, z którego wpadał deszcz, aby wypełnić chrzcielnicę. Miało to znaczenie jedynie symboliczne, ponieważ źródło wody było zupełnie inne. Kopuła w została całkowicie ukończona w XIV wieku i wówczas zamknięto oculus. Budynek został wzniesiony na planie koła o średnicy 35 m. Ma obwód 107,24 m, jego mury osiągają grubość 2,63 m przy podstawie, a jego wysokość wynosi 54,86 m. Jest największym baptysterium we Włoszech . Wnętrze, zaskakująco proste i pozbawione dekoracji, ma również wyjątkową akustykę (powstające echo, które przypomina dźwięk organów, jest znane na całym świecie). Wyróżnia się ambona, wyrzeźbiona między 1255 a 1260 rokiem przez Nicolę Pisano. Sceny na ambonie, a zwłaszcza postać nagiego Herkulesa i Mariny (w płaskorzeźbie z 3 magami) dobrze pokazują, jak klasyczne wpływy uczyniły Nicolę prekursorem renesansu.
Kampanila znana pod nazwą „Krzywej Wieży w Pizie” jest jedną z najbardziej znanych budowli na świecie. Budowę Torre Pendente rozpoczęto w 1173 roku jako dzwonnicy katedry. Jest to dzwonnica wolnostojąca, o wysokości 57 metrów, zbudowana na przestrzeni dwóch stuleci, między XII a XIV stuleciem. Przy masie 14 453 ton dominuje zakrzywiona linia, z okrągłymi ślepymi łukami i sześcioma piętrami loggii. Nachylenie jest spowodowane osiadaniem gruntów leżących u podstaw, które wystąpiły już we wczesnych etapach budowy, a obecnie wynosi 3,9 ° względem osi pionowej. Niektóre badania przypisują autorstwo projektu pisańskiemu architektowi Diotisalvi, który budował baptysterium w tym samym okresie. Analogie między tymi dwoma budynkami są w rzeczywistości liczne, począwszy od rodzaju fundamentów. Inni sugerują zamiast tego Gherardi, podczas gdy według Vasariego prace rozpoczął Bonanno Pisano. Pierwsza faza prac została przerwana na środku trzeciego piętra ze względu na osiadanie terenu, na którym stoi podstawa dzwonnicy. Osiadanie gruntu, zbudowanego z miękkiej gliny, jest przyczyną nachylenia wieży i, choć w mniejszym stopniu, wszystkich budynków na placu. Prace wznowiono w 1275 r. pod kierunkiem Giovanniego di Simone i Giovanniego Pisano, którzy dodali jeszcze trzy piętra do poprzedniej konstrukcji. Próbując wyprostować wieżę, trzy dodane piętra mają skłonność do zakrzywiania się w przeciwnym kierunku niż nachylenie. Dzwonnica została ukończona w połowie następnego wieku, wówczas dodano do niej dzwonnicę. W XIX wieku podjęto działania mające na celu powstrzymanie dalszego przechylania się wieży. Nie przyniosły one jednak pożądanych efektów. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku zagrożenie było na tyle duże, że dzwonnicę zamknięto. Ostatecznie, po wielu latach badań udało się przywrócić wieżę do stanu z 1838 roku. Pozwoliło to na jej otwarcie dla zwiedzających w grudniu 2001 roku.
Cmentarz Camposanto jest ostatnią budowlą, jaka powstała na Piazza del Duomo. Jego długa, marmurowa ściana przylega do północnej strony Placu. Cmentarz został założony po to, aby pomieścić groby, które do tej pory były rozproszone wokół katedry. Jest jedną z najstarszych chrześcijańskich średniowiecznych nekropolii przeznaczonych dla kultu zmarłych. To charakterystyczna, prostokątna budowla z krużgankami i otwartym wewnętrznym dziedzińcem. Cmentarz został zaprojektowany w 1277 r przez Giovanniego di Simone w dojrzałym stylu gotyckim. Jego budowę zakończono w 1464 r. i jest używany do chwili obecnej. Wewnętrzne ściany pokryte są ogromnymi freskami. Część z nich została zniszczona w wyniku bombardowania w czasie II wojny światowej. Pod nimi odkryto jednak inne malowidła, z których część przeniesiono do Museo delle Sinopie. Na początku XIX wieku cmentarz zyskał – jako jeden z pierwszych cmentarzy w Europie – status muzeum publicznego.
Tutaj obejrzycie sobie dokładnie Plac Cudów z lotu ptaka: https://www.airpano.com/360photo/pisa-tuscany-central-italy/
Pod tym znajdziecie krótki filmik zachęcający do podróży w to magiczne miejsce:
A kamery na żywo pokażą wam codzienne życie Pizy: https://www.skylinewebcams.com/en/webcam/italia/toscana/pisa/pisa.html
Komentarze