Po ataku Niemiec na Związek Radziecki (22 czerwca 1941) Prokofiew postanowił napisać operę opartą na monumentalnej powieści, uważanej za rosyjską epopeję narodową, będącej epickim obrazem Rosji w dobie wojen napoleońskich, której patriotyczna wymowa stała się szczególnie aktualna. Dużych rozmiarów dzieło (w ostatecznej wersji liczy 13 obrazów podzielonych na dwie części, poprzedzonych Epigrafem) oparte na powieści Lwa Tołstoja stało się jedną z ikon muzyki operowej XX w. 16 października 1944 na zamkniętym koncercie w Moskwie zostało wykonanych osiem scen z akompaniamentem fortepianu, 7 czerwca 1945 w moskiewskim konserwatorium Samosud poprowadził koncertowe wykonanie dziewięciu scen opery. Prokofiew nadal pracował nad utworem, tworząc kolejne obrazy. Sceniczna prapremiera utworu, która pod batutą Samosuda odbyła się 12 lipca 1946 w Leningradzie w reż. Borysa Pokrowskiego, obejmowała część pierwszą (i jedną scenę z części drugiej). Do planowanej rok później premiery części drugiej już nie doszło: po próbie generalnej ogłoszono, że spektakl się nie odbędzie z „przyczyn niezależnych od teatru i kompozytora”. Zmienił się klimat polityczny: nie było już miejsca na utwór opiewający wysiłek całego narodu w walce z najeźdźcą, ale też pokazujący w postaci Napoleona okrutnego tyrana, traktującego żołnierzy jak pionki – to mogłoby się kojarzyć z osobą Stalina. Prokofiew i Stalin zmarli tego samego dnia (5 marca 1953). Całość opery „Wojna i pokój” ujrzała deski sceny po raz pierwszy 26 maja 1953 we Florencji w Teatro Comunale, a w Związku Radzieckim 8 listopada 1957 właśnie na scenie Moskiewskiego Akademickiego Teatru Muzycznego imienia Stanisławskiego i Niemirowicza-Danczenki.
Komentarze