Wawel to w zasadzie wapienne wzgórze o wysokości 228 m położone na lewym brzegu Wisły, w centrum Krakowa. Miejsce wyniesione ponad poziom rzeki, ponad poziom jej rozlewisk i bagien dawało bezpieczne schronienie, a rozciągające się wokół lasy zapewniały bogactwo żywności. Dzięki temu człowiek zasiedlił wzgórze wawelskie już około 100 tysięcy lat przed naszą erą, a dogodne położenie sprawiło, że szybko miejsce to stało się centrum okolicznego osadnictwa.
W IX w. Wawel był ośrodkiem związku plemion wiślańskich. Najstarsze znaleziska, będące artefaktami zaczątków architektury to powstałe w tym okresie umocnienia obronne w postaci drewniano- ziemnego wału zachowane w pobliżu baszty Sandomierskiej i Smoczej Jamy. Pod koniec X wieku gród został zdobty przez Bolesława Chrobrego, a Małopolska przyłączona do państwa Piastów. Za panowania pierwszych Piastów Wawel pozostawał nadal drewniano-kamienno-ziemnym grodem, w którym pierwszą murowaną budowlą była katedra pod wezwaniem św. Wacława, wzniesiona około 1020 z inicjatywy Bolesława Chrobrego lub biskupa Poppona. W 1 połowie XI w. wzniesiono murowane budowle przedromańskie związane z rezydencją władcy, sakralne i świeckie, np. czteroapsydową rotundę śś. Feliksa i Adaukta, rotundę - baptysterium przy katedrze, "budowlę czworokątną". Po licznych wojennych zawieruchach w połowie XI wieku Kraków awansował do roli centrum politycznego młodego jeszcze państwa - w 1041 roku Kazimierz Odnowiciel przeniósł tutaj stolicę z Gniezna, co spowodowało dynamiczny rozwój wzgórza wawelskiego jako siedziby wpierw książęcej, a później królewskiej.
Pod koniec XII wieku Wawel miał już rozbudowany zespół rezydencjonalny i dziesięć budowli sakralnych. Na przełomie XIII i IV wieku drewniano-ziemne wały zastąpiono murem obronnym. Wykształcił się wówczas wyraźny podział na zamek górny czyli rezydencję królewską i dolny, będący zapleczem usługowym i gospodarczym. Szczytowy okres rozwoju architektury i kultury artystycznej Wawelu przypada na czasy panowania Jagiellonów, zwłaszcza Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta . W latach 1506-1534 przebudowano gotycki pałac na renesansową rezydencję ze wspaniałym dziedzińcem Arkadowym. Przy katedrze powstała królewska kaplica Zygmuntowska - wzorcowe dzieło sztuki renesansowej w Polsce.
W roku 1595 pożar poważnie uszkodził zamkową bryłę i mimo, że odbudowano ją w stylu barokowym, tęskniący za swą rodzinną Szwecją król Zygmunt III Waza w 1619 roku przeniósł się wraz ze swym dworem bliżej Bałtyku, do prowincjonalnej Warszawy. Od tego czasu Wawel powoli tracił na znaczeniu, chociaż nadal w tamtejszej katedrze odbywały się koronacje władców Polski. W latach 1655-1657 pałac zniszczyli Szwedzi kradnąc co się da. Ogień zaprószony przez szwedzkich żolnierzy strawił renesansowy wystrój wnętrz. Zryw kościuszkowski z 1794 przyniósł miastu okupację pruską. W roku 1795 pruscy żołnierze wtargnęli do zamkowego skarbca, rabując złoto i insygnia królewskie, wśród nich 6 koron, 4 berła, 4 jabłka, miecze i relikwiarze, które następnie przetopili na monety. To, co udało się uratować, tuż po powstaniu listopadowym ukradli Rosjanie. Po rozbiorach Wawel przypadł Austriakom, którzy wyburzyli znaczną część gotyckich budowli, w zamku urządzili lazaret i koszary wojskowe, a dziedziniec zamku dolnego zamienili w plac musztry. W 1905 cesarz Franciszek Józef I oddał zabytek narodowi polskiemu. Od roku 1920 do wybuchu II wojny światowej obiekt stanowił reprezentacyjną siedzibę prezydenta Rzeczypospolitej. Podczas okupacji Kraków pełnił rolę stolicy Generalnej Guberni, a na Wawelu rezydował jej nazistowski namiestnik Hans Frank. Po wojnie zamkowe budowle odrestaurowano i przeznaczono na siedzibę muzeum.
Zamek imponuje otwartą przestrzenią dziedzińca arkadowego, z którego prowadzą drogi na poszczególne wystawy.
Zwiedzanie wnętrz zamkowych pozwala wyobrazić sobie szczegóły dawnego życia monarchów. Sale na pierwszym piętrze (Prywatne Apartamenty Królewskie) mieszczą ekspozycję nawiązującą do ich dawnego charakteru i wyposażenia. Znajdują się tutaj mieszkania królewskie, komnaty świty dworskiej, pokoje dla gości i pomieszczenia, w których monarchowie oddawali się swoim pasjom. Trzon zbiorów stanowią obiekty mające związek z władcami Polski i ich rodzinami – portrety, dary, trofea wojenne i dzieła sztuki wykonane na zamówienie królewskie. Reprezentatywny zbiór portretów królewskich obejmuje dzieła m.in. Marcina Kobera, Daniela Schulza młodszego, Jana Triciusa i Louisa de Silvestre’a. Najcenniejszą kolekcją są arrasy króla Zygmunta Augusta, wykonane w Brukseli w latach około 1550–1560, stanowiące największy zespół tapiserii, jaki zrealizowano na zlecenie jednego zamawiającego (zachowało się 138 sztuk). W Prywatnych Apartamentach możemy podziwiać przede wszystkim arrasy pejzażowo-zwierzęce, czyli werdiury.
Zwiedzając drugie piętro zamku (Reprezentacyjne Komnaty Królewskie), wkraczamy w przestrzeń oficjalnych wydarzeń rangi państwowej, które rozgrywały się tutaj w czasach Złotego Wieku polskiej kultury. Szczególnie warto zwrócić uwagę na sale posiedzeń dwóch izb parlamentu, czyli Sejmu. Pierwsza z nich obradowała w sali zwanej dziś Senatorską. Ta największa komnata zamkowa gościła też inne ważne uroczystości państwowe i dworskie, bale, widowiska teatralne i występy muzyków, a także królewskie wesela. Na ścianach sali Senatorskiej – pokrytych kurdybanem, czyli barwioną i bogato zdobioną skórą – można podziwiać kolejne majestatyczne arrasy z kolekcji Zygmunta II Augusta, tym razem o tematyce biblijnej. Niższa izba Sejmu obradowała w sali Poselskiej zwanej także Pod Głowami od jej najbardziej charakterystycznego elementu, czyli rzeźbionych renesansowych głów umieszczonych w kasetonowym stropie. Wykonane zostały w warsztacie Sebastiana Tauerbacha i zachowały się z oryginalnego renesansowego wyposażenia.
Chlubą zbioru militariów jest wspaniały miecz koronacyjny zwany Szczerbcem, jedyne zachowane insygnium z zespołów regaliów przechowywanych do 1795 roku w skarbcu koronnym.
Podczas wirtualnej podróży możemy podziwiać pomieszczenia zamku na Wawelu i dokładnie przyjrzeć się ich wyposażeniu. Wirtualne zwiedzanie pozwala nam również bliżej zapoznać się z Kolekcją Lanckorońskich czyli 87 obrazami z okresu od XIII do XVII wieku. Są to zdygitalizowane prace mistrzów włoskich ( m.in. Simone Martini, Dosso Dossi czy Palma Młodszy), a także cztery prace malarzy hiszpańskich.
Dodatkowo pracownicy Zamku Królewskiego na Wawelu przygotowali dla nas cykl opowieści muzealnych online pod zbiorczym tytułem "przez dziurkę od klucza", dzięki któremu możemy się dowiedzieć bardziej szczegółowych historii konkretnych miejsc i zabytków na Wawelu.
Komentarze