Podróże kulturalne- Wyspa Wielkanocna /odcinek VII

Rapa Nui – bo tak brzmi jej polinezyjska nazwa należy do najbardziej izolowanych miejsc na Ziemi. Leży na Oceanie Spokojnym, należy do Chile, od którego wybrzeży dzieli ją 3600 km. Do najbliższej wyspy – Pitcairn ma ponad 2000 km. Wyspa została zasiedlona najprawdopodobniej ok 1200 roku przez Polinezyjczyków. Przybyli oni prawdopodobnie z oddalonych o 3200 km Markizów, Wysp Gambiera (2600 km) lub którejś z dzisiejszych wysp Polinezji Francuskiej, przywożąc ze sobą banany, taro, trzcinę cukrową, jak również kury i szczury polinezyjskie. „Prawdopodobnie” gdyż są to tylko hipotezy, a i te różnią się między sobą. O historii wyspy sprzed pierwszej wizyty Europejczyków wiadomo bardzo niewiele. Według podań spisanych przez misjonarzy w połowie XIX wieku, wyspa początkowo miała bardzo jasny system klasowy, na czele którego stał ariki, czyli władca absolutny obdarzony boską mocą. Niżej byli kapłani, następnie wojownicy i reszta ludu. Osady znajdowały się prawie wzdłuż całego wybrzeża a ich poziom cywilizacyjny rozwijał się, czego dowodem są moai i ahu, a także pismo piktograficzne rongo rongo, do dziś nieodcyfrowane. W XVI wieku wyspę dotknął olbrzymi kryzys spowodowany przeludnieniem i zniszczeniem środowiska. Przypuszczalnie u schyłku XVII lub XVIII wieku doszło do wojny domowej, która doprowadziła do upadku kultury Rapa Nui. Według miejscowych legend, grupa ludzi zwanych hanau epe („długousi” lub „krępi”) weszła w konflikt z inną grupą zwaną hanau momoko („krótkousi” lub „szczupli”). Doszło między nimi do wyniszczającego konfliktu, w wyniku którego „długousi” zostali całkowicie wytępieni, a posągi moai uszkodzono bądź poprzewracano. Niepokoje na wyspie były prawdopodobnie następstwem wielu różnych czynników, takich jak: przeludnienie, wylesienie, erozja gleby i coraz mniejsze plony, o które klany toczyły wojny. Spadek zasobów żywności spowodował też wymarcie sporej liczby ludzi, a przekazywane ustnie opowieści wspominały o aktach kanibalizmu. 5 kwietnia 1722 r. do brzegów wyspy dobił pierwszy europejski statek, którym dowodził holenderski admirał Jacob Roggeveen. Aby upamiętnić datę swojego odkrycia, nadał nowym terenom nazwę Wyspy Wielkanocnej. Wyprawa Holendra donosiła o „nadzwyczaj wysokich kamiennych posągach, mierzących 30 stóp”, sprzyjającym klimacie oraz bardzo urodzajnej ziemi, ale prawie pozbawionej rosnących tam drzew. Analizy pozostałości pyłków i nasion wykazały, że wcześniej dominował tam subtropikalny las złożony głównie z drzew liściastych, który zniknął około 1650 r. W 1722 roku ludność lokalna liczyła już tylko ok. 10 000 osób. W latach 60. XIX wieku peruwiańscy łowcy niewolników wywieźli 2000 mieszkańców wyspy, w tym króla i kapłanów. Po gwałtownych protestach około 100 z nich wsadzono na statek powrotny, na którym wybuchła ospa. 15 dotarło do domu, doprowadzając do wybuchu epidemii na Rapa Nui. W 1877 roku na wyspie pozostało 111 mieszkańców.W 1888 roku Wyspa Wielkanocna została zaanektowana przez Chile.

Największą atrakcją wyspy są oczywiście monumentalne posągi. Wielkie, kamienne ludzkie postacie rozrzucone na tropikalnej wyspie rozpalają wyobraźnię i zadziwiają każdego, kto ma możliwość ich ujrzenia. Moai przedstawiają świętych przodków, czczonych przez swoich potomków mających nadzieję, że opiekuńcze duchy będą opiekować się ich wioskami i świątyniami. Wyspiarze wierzyli, że stawiane posągi są zdolne do przechwytywania many (nadnaturalnych mocy) wodza; to z kolei miało prowadzić do obfitych deszczów i lepszych zbiorów. Około 95% z 887 moai, które są nam znane, zostało wyrzeźbionych z tufu wulkanicznego w kamieniołomie Rano Raraku, gdzie nadal jest 394 moai. Kamieniołom Rano Raraku z niewiadomych powodów został nagle opuszczony, a rzeźbiarze pozostawili po sobie wiele jeszcze niedokończonych figur. Na kamienne głowy posągów nakładano ważące nawet dwadzieścia ton „kapelusze” zwane pukao, wykonane z czerwonej żużlowej lawy. Wbrew pozorom nie było to jednak nakrycie głowy lecz fryzura Figury są monolityczne: największy z moai – tak zwany Paro miał około 10 metrów wysokości i ważył 75 ton; najcięższy z nich waży 87 ton. W kamieniołomie odnaleziono również niedokończony posag o wysokości 21 metrów i wadze aż 270 ton.

Posągi możecie na żywo zobaczyć tutaj: https://www.skylinewebcams.com/en/webcam/chile/valparaiso/easter-island/easter-island.html , pamiętajcie tylko o różnicy czasu. Na Rapa Nui jest teraz 8 godzin wcześniej.

Istnieje wiele hipotez jak te gigantyczne posągi transportowano po całej wyspie, z których obecnie dominującą jest teoria „chodzących posągów”. Możecie je poznać na tym krótkim filmie

Pradawne posągi moai zostały wpisane w 1995 roku na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Chronione są wraz z Parkiem Narodowym Rapa Nui, który obejmuje swym zasięgiem większość wulkanicznej wyspy.

Społeczność Wyspy Wielkanocnej jest smutnym przykładem tego, jak gospodarna rabunkowa może szybko doprowadzić do katastrofy ekologicznej. Do transportu mieszkańcy potrzebowali olbrzymich ilości drewna. Używano kłód drewna jako rolek oraz do produkcji lin z włókien palmowych. Zapotrzebowanie na drewno było tak duże, że najprawdopodobniej pomiędzy rokiem 1400 a 1600 wycięto wszystkie lasy. Drewno było wykorzystywane głównie do budowy kanoe w celu umożliwienia połowu ryb. Było też niezbędne również do budowy domów, wykonywania harpunów, a także jako główny materiał opałowy. Również włókna na tkaniny pochodziły z drzew palmowych. W wyniku tych rabunkowych działań doszło do katastrofy ekologicznej, gdyż ubytek drzew doprowadził do wyjałowienia gleby i zmniejszenia areału gruntów uprawnych. Terry Hunt i Carl Lipo z Uniwersytetu Hawajskiego uważają jednak, że za zmniejszenie zasobów drzew odpowiadają szczury, które przybyły na wyspę wraz z człowiekiem, a jako główne źródło pożywienia upodobały sobie nasiona palm. Jako dowód wskazują, że 99% odnalezionych przez archeologów nasion ma ślady szczurzych zębów.

Obecnie wyspa to przede wszystkim miejsce chętnie odwiedzane przez turystów. Oprócz słynnych moai, dużą atrakcją są także ryty naskalne i ośrodki kultu w starej wiosce Orongo. Atrakcją jest również Rano Kau – krater wulkaniczny o średnicy ok. 1,5 km, położony na południowym zachodzie wyspy, którego dno zajmuje zarastające kraterowe jezioro. Rano Kau było bardzo ważnym miejscem dla mieszkańców wyspy. Tutaj każdej wiosny odbywały się zawody człowieka ptaka. Wyłaniały one z pośród wodzów poszczególnych klanów duchowego przywódcę dla całej ludności.
Największe atrakcje możecie obejrzeć z lotu ptaka tutaj: https://www.airpano.com/360photo/Easter-Island/

Oprócz zwiedzania pozostałości po dawnej kulturze, najlepiej konno lub pieszo, wyspa oferuje przepiękne miejsca do nurkowania z krystalicznie czystą wodą, idylliczne plaże, świetne fale do surfowania oraz wzgórza do wspinaczki. Zresztą zobaczcie sami jakie to magiczne miejsce:

A jeśli odrobinę przesadziliście z ilością wielkanocnych mazurków proponuję spróbować któregoś z tańców polinezyjskich. Z pewnością pomogą spalić kilka kalorii